Niezależnie od tego czy szukasz zabytków, rzeczy współczesnych, meteorytów, czy jeszcze czegoś innego, warto przed wyjściem w teren sprawdzić, czy w miejscu naszych poszukiwań nie ma stanowiska archeologicznego lub innego zabytku objętego ochroną.
Do niedawna było to dość trudne zadanie ponieważ wiedza na ten temat nie była powszechnie dostępna.
W ostatnim czasie ruszył długo oczekiwany portal mapowy przedstawiający dane o lokalizacji zabytków nieruchomych i stanowisk archeologicznych w Polsce.
Jest to obecnie największa baza danych o zabytkach powstała z digitalizacji zabytków wpisanych do Krajowej Ewidencji Zabytków oraz kart ewidencji cmentarzy i grobów wojennych zgromadzonych w Wojewódzkich Urzędach Ochrony Zabytków.
Obecnie na mapie możemy sprawdzić lokalizację wszystkich wpisanych do wojewódzkich ewidencji zabytków, 465 466 stanowisk archeologicznych. Zanim więc wyjdziemy w teren szukając nie zabytków lub zanim złożymy wniosek na poszukiwania warto sprawdzić, czy dany teren wolny jest od zabytków archeologicznych i innych zabytków wpisanych do rejestru zabytków.
W przypadku składania wniosku na poszukiwania wiedza na temat stanowisk pozwoli zaoszczędzić wiele czasu, ponieważ sami z łatwością ustalimy na jaki obszar na pewno nie otrzymamy zgody.
Poza tym pomoże zadecydować, czy warto się odwoływać od decyzji odmownej lub zbyt dużej strefy zakazu prowadzenia poszukiwań wyznaczonej przez archeologa z urzędu.
W przypadku poszukiwań innych przedmiotów niż zabytkowe wiedza taka pozwoli nam uniknąć kłopotów i zarzutów z art. 108 (o niszczeniu zabytków) ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami.
Warto mieć na uwadze, że obecnie po udostępnieniu takich danych trudno się tłumaczyć niewiedzą prowadząc różnego rodzaju poszukiwania.
Karą za nieumyślne zniszczenie zabytków może być nawet 2 lata pozbawienia wolności ale karą za umyślne zniszczenie zabytku może być nawet do 8 lat pozbawienia wolności oraz nawiązka na rzecz Narodowego Funduszu Ochrony Zabytków w wysokości do wartości zniszczonego zabytku.
Niestety same stanowiska archeologiczne to nie wszystko. Jedną z form ochrony zabytków w Polsce zgodnie z art. 7 pkt 4 ustawy o ochronie zabytków są również Miejscowe Plany Zagospodarowania Przestrzennego. Oznacza to, że służby konserwatorskie razem z władzami danej gminy mogą wyznaczyć dodatkowe strefy ochrony konserwatorskiej wokół stanowisk. Nie powinniśmy prowadzić poszukiwań w tych miejscach. Plany takie powinny być udostępnione na stronach poszczególnych gmin. Nie wszystkie gminy mają takie plany opracowane dla całych swoich obszarów. Oznacza to, że jeśli ich nie ma, to nie ma też tych dodatkowych stref ochrony konserwatorskich.
Jak korzystać z map zabytków i innych źródeł informacji o zabytkach znajdziecie w kolejnych filmikach opracowanych w temacie: Jak korzystać z map zabytków, część praktyczna.